İslam baxımından xərcləməkdə nizam və nizam-intizam

01 Iyun 2024 - 23:57

İslam iqtisadiyyatı əsas iqtisadi sistemlərdən, xüsusən də mənəvi dəyərləri özündə ehtiva etməsi ilə fərqlənir. İqtisadiyyatın mühüm məsələlərindən olan istehsal, istehlak və bölgü ilə bağlı problemlərdə İslam iqtisadiyyatı məsələləri mənəvi dəyərlərlə qiymətləndirir.

İnsanların Allahın pak ruzisindən bəhrələnmələrini təmin edən ayələrə nəzər saldıqda görərik ki, bu ilahi icazə və əmrlə yanaşı şərtlər də var.

Məsələn, “və kulu” (yeyin) feli ilə başlayan ayələri iki kateqoriyaya bölmək olar. Bəzilərində müsbət hallar, bəzilərində isə mənfi hallar qeyd olunur.

Onun müsbət şərtlərinə təqva, şükür, yoxsullara kömək etmək və yaxşı işlər görmək daxildir:

“Maidə” surəsinin 88-ci ayəsi: “Allahın sizə verdiyi halal və pak ruzilərdən yeyin və inandığınız Allahın haramlarından çəkinin”.

“Nəhl” surəsinin 114-cü ayəsi: “Allahın sizə verdiyi halal və pak ruzidən yeyin-için və yalnız Allaha ibadət edirsinizsə, Onun nemətlərinə də şükür edin”.

“Həcc” surəsinin 28-ci ayəsi: “Onlar üçün nəyin faydalı olduğunu açıq-aydın görsünlər və Allahın onlara ruzi olaraq verdiyi və müəyyən günlərdə kəsəcəkləri qurbanlıq heyvanların üzərində Onun adını çəksinlər. İndi onlardan özünüz üçün yeyin və sıxıntı içində olan yoxsulu yedizdirin”.

“Möminun” surəsinin 51-ci ayəsi: “Ey peyğəmbərlər! Xalis nemətlərdən yeyin-için və xeyirxah əməllər edin. Şübhəsiz ki, mən sizin nə etdiyinizdən xəbərdaram”.

Mənfi hallara fəsad və üsyankar olmamaq, şeytana tabe olmamaq, israfdan çəkinmək daxildir. Qurani-Kərim ağac və meyvələrin bolluğundan bəhs etdikdən sonra kasıblara verilən zəkatın və istehlak zamanı israf edilməməsinin iki şərtindən bəhs edir.

“Ənam” surəsinin 141-ci ayəsi: “Üzümlü və çardaqsız üzüm bağları, müxtəlif məhsulları olan xurma, əkinləri, zeytun və narları bir-birinə bənzəyən və bir-birinə bənzəməyən formada yaradan Odur. Onların hər biri meyvə verən zaman onun meyvəsindən yeyin. Biçin günü onun haqqını verin, amma israf etməyin; çünki Allah israf edənləri sevməz”.

Bu nemətlərdən danışıldıqdan sonra şeytana uymamaqdan bəhs edilir: "Yük daşıyan heyvanları və tükləri nümayiş etdirilən heyvanları (O yaradar)”. Allahın sizə verdiyi ruzilərdən yeyin. şeytana tabe olmayın; Şübhəsiz ki, o, sizin açıq-aydın düşməninizdir" (Ənam, 142).

Musa peyğəmbərin qövmü Fironun əlindən xilas edildikdən sonra onlara üsyan etməmək əmr olundu: “Sizə ruzi olaraq verdiyimiz pak şeylərdən yeyin, lakin bu işdə həddi aşmayın, əks halda qəzəbimə düçar olarsınız. Kim mənim qəzəbimə düçar olarsa, uçuruma düşmüşdür (Taha, 81).

Həzrət Musa (ə) əsası ilə bir qayaya vurduqda və oradan on iki bulaq fışqırdıqda Bəni-İsrailə əmr olundu ki, yer üzündə fitnə-fəsad törətməkdən çəkinsinlər: “Bir zamanlar Musa öz qövmü üçün su istədi, biz ona "Əsanla daşa vur!" dedik. Bundan sonra daş on iki çeşmə fışqırdı. Hər bir camaat öz içməli yerini bilirdi. “Allahın ruzisindən yeyin-için. (Biz dedik): “Yer üzündə fitnə-fəsad yaratmayın” (Bəqərə, 60).

Bu səbəbdən də hər bir müsəlmanın maliyyə nizamına və nizam-intizamına riayət etməsi, gəlir-xərc nisbətinə riayət etməsi və həddi aşmaqdan çəkinərək mütənasib bir üsul mənimsəməsi vacibdir.

 

iqna.ir