Allah insanları niyə imtahan edir?

01 Yanvar 2024 - 11:25

Qurani-Kərim bir çox hallarda insanların imtahan olmasından bəhs edir. Ağlına gələn ilk sual odur ki, imtahanın məqsədi qaranlıq və naməlum şəxsləri və ya əşyaları tanımaq və cəhalət səviyyəmizi azaltmaq deyilmi? Əgər belədirsə, elmi hər şeyi əhatə edən, hər kəsin və hər şeyin batini və zahiri sirlərini bilən Allah, sonsuz elmi ilə göylərin və yerin qeybini bilən Allah, özündən gizli bir şey olmadığı halda, niyə imtahan edir? Ona bir şey gizlidirmi ki, imtahanla aşkara çıxsın?!

Cavab olaraq demək lazımdır ki, Allah haqqında imtahan anlayışı bizim imtahanlarımızdan fərqlidir. İnsan imtahanları daha çox bilik əldə etmək və qeyri-müəyyənliyi və cəhaləti aradan qaldırmaq üçündür, lakin ilahi imtahan əslində "tərbiyə"dir. Quranda 20-dən çox imtahanın Allaha aid edildiyi bildirilir. Bu, gizli istedadları inkişaf etdirmək (və onları istedaddan həyata keçirmək gətirmək) üçün onları sınaqdan keçirən və nəticədə öz bəndələrini yetişdirən Rəbbin ümumi qanunu və daimi ənənəsidir. Yəni polad möhkəm olmaq üçün ocağa qoyulduğu kimi, Allah da insanı ağır hadisələrin ocağında yetişdirir ki, dözümlü olsun.

Qurani-kərim bu həqiqəti Quranda bəyan etmiş və buyurmuşdur: “Allah (bununla) sizin ürəklərinizdə olanları (səmimiyyət və ikiüzlülüyü) yoxlayıb aşkara çıxartsın və qəlblərinizdə olanları (niyyətlərinizi) təmizləsin. Allah ürəklərdə olanları biləndir!” (Ali-İmran, 154).

Əmirəl-möminin Əli (ə) ilahi imtahanların fəlsəfəsi sahəsində çox mənalı bir tərif qeyd edir və buyurur: “Allah bəndələrinin nəfsinə onlardan daha çox agah olsa da, onları imtahan edir ki, mükafat və cəza meyarı olan yaxşı və pis əməllər onlardan görünsün”.

Yəni insanın təkcə daxili keyfiyyətləri insanın əməllərində özünü göstərmədiyi halda mükafat və cəza meyarı ola bilməz. Əgər ilahi imtahan olmasaydı, bu istedadlar çiçəklənməz və insanın varlıq ağacı budaqlarında əməllərin bəhrəsini göstərməzdi və bu, İslam məntiqində ilahi imtahanın fəlsəfəsidir.

“Nümunə” təfsirindən götürülmüşdür, 1-ci cild, səh.526.

 

iqna.ir