Xüms və zəkatın fəlsəfəsinə baxış

12 Oktyabr 2023 - 11:55

İslam, mənimsəmə, zəruri malları yığıb saxlamaq, tərəzidə aldatmaq, sələmçilik, oğurluq, rüşvətxorluq və bu kimi qeyri-qanuni yollarla əldə edilən gəlirləri qəti şəkildə qadağan edir. Həmçinin İslam hökuməti bu malların öz sahiblərinə qaytarılmasına cavabdehdir. Necə ki, Əmirəl-möminin Əli (ə) buyurmuşdur: Üçüncü xəlifənin dövründə yaxınları arasında nahaq yerə bölüşdürülmüş bütün mal-dövləti, hətta o mal qadınların cehizlərinə sərf olunsa belə, geri qaytaracağam. Bununla belə, Allahın insanlar arasında qoyduğu hikmətli ixtilaflar, zəhmət, fədakarlıq və təşəbbüs sayəsində bəzi insanlar qanuni yollarla daha çox gəlir əldə edirlər. Bəzi gəlirləri az olan insanlar isə həyatlarını idarə edə bilmirlər.

Bütün insan sistemləri aztəminatlılar üçün həll yolu düşünüblər. Çünki bu boşluq hansısa yolla doldurulmasa, aztəminatlıların nifrət və paxıllığı alovlanacaq və onun alovu hər şeyi yandıra bilər. Aclar doymazsa, ağır cinayətlərin törədilməsi riski artar və acları düşünməyən hər hansı sistem dayanmaz.

Bir qrup insanın aclığını, digər qrupun çox yeməsini heç bir sağlam düşüncə və vicdan qəbul edə bilməz. Bu səbəbdən bu problemi həll etmək üçün fərdlər və hökumətlər bir çox planlar təqdim etdilər ki, bunlardan ən çox yayılmışı vergi toplamaq və sosial təminat yaratmaq, xeyriyyə təşkilatları və xeyriyyə kredit fondları yaratmaq və sairdir.

Hərtərəfli və ictimai bir məktəb olan İslam cəmiyyətdə yoxsulluğun aradan qaldırılması və məhrum insanların problemlərinin həlli üçün planlar təqdim etmişdir ki, bunlardan biri də xums məsələsidir.

Kasıblara əl tutmaq o qədər önəmlidir ki, Həzrət Əli (ə) öz üzüyünü məsciddə camaatdan kömək istəyən bir kasıba verdi. Bir halda ki, heç kim ona müsbət cavab vermədi. O Həzrət gözləmədi ki, namaz bitsin sonra ona kömək etsin. Əksinə, üzüyünü rüku halında ona verdi və ayə nazil oldu: “    Sizin vəli və rəhbəriniz ancaq Allah, Onun Peyğəmbəri və iman gətirənlərdir. O kəslər ki, (Allaha) namaz qılır və rükuda olduqları halda zəkat verirlər” (Maidə, 55).

Əlbəttə, xumsun müzakirəsində xumsla zəkat və şərti dövlət vergiləri arasındakı fərqlər olduğu bildirilmişdir ki, inşallah bu da araşdırılacaqdır.

Xums, insanın öz iradəsi və Allaha yaxınlaşmaq niyyəti ilə öz imanı və ona olan təvəkkül əsasında qazancını yoxlaması və ondan həyatının normal xərcini azaltması və qazancının artığının yüzdə iyirmisini, ən elmli, mömin və dünyapərəst olmayan insanlara ödəyir ki, o, etibarlı vəkil kimi onu cəmiyyət üçün xeyirli gördüyü işlərə sərf etsin.

Xums və zəkat vasitəsilə mal-dövlətin tarazlığına nail olmaq önəmlidir, lakin İslam dini vəqf, hədiyyə, sədəqə, infaq, vəsiyyət, kəffarə, nəzir, əhd etmək, fədakarlıq və qərzul-həsənə (borc vermək)  kimi sərvətləri tənzimləmək üçün digər qeyri-müstəqim üsulları da müəyyən etmişdir.

Kommunizm kimi bəzi iqtisadi məktəblərdə şəxsi mülkiyyətin inkar edilməsi və hər şeyin hökumət tərəfindən inhisara alınması yolu ilə sərvətin tənzimlənməsi də zorla həyata keçirilir. Bu tip tənzimləmədə azadlıq, seçim və inkişaf yoxdur.

Möhsin Qəraəti tərəfindən yazılmış "Xums" kitabından götürülmüşdür.

 

iqna.ir