Nəhcül-bəlağə baxımından cahil cəmiyyətinin 3 xüsusiyyəti

27 May 2023 - 13:03

İmam Əlinin (ə) həyatının əsasları bütün sahələrdə Quran və Peyğəmbərin (s) sünnəsinə əsaslanırdı. İctimai fəaliyyət və cəmiyyətlə davranış sahəsində də həzrətin münasibətləri ilahi və peyğəmbərlik əmrləri əsasında qurulmuşdur. Bu da insanlar üçün mükəmməl bir nümunə sayıla bilər.

Nəhcül-bəlağə üzrə tədqiqatçı Bəxşəli Qənbəri ictimai əxlaqı Nəhcül-bəlağənin nəzərindən tədqiq etmişdir ki, onun birinci hissəsi “Cahiliyyətin pislənməsi” mövzusundadır. Onu aşağıda oxuya bilərsiniz:

Nəhcül-bəlağənin əsas açar sözlərindən biri də cahiliyyət kəlməsidir. Nəhcül-bəlağədə çox vacib olan açar sözlərlə qarşılaşırıq. Əslində bu kitabı tanımağın yolu bu açar sözləri bilməkdir və onlardan biri də “Cahillik” sözüdür.

Nəhcül-bəlağədə nadanlıq alimliyin qarşısında deyil. Yəni, “Nəhcül-bəlağə” baxımından, alim olmayan kəs cahildir, demək kimi deyil. Cahillik Nəhcül-bəlağədə, əsasən İslam mədəniyyətində və İslamın başlanğıc dövründə mədəniyyətdən (ictimai həyatdan), əxlaqdan və mədəniyyətdən uzaq olan şəxsə deyilirdi. Deməli, cəhalət üç xüsusiyyətə malikdir. Bir; Mədənilikdən uzaqdır, iki; Əxlaqdan uzaqdır, üç; Mədəniyyətdən uzaqdır.

Nəhcül-bəlağənin bu məsələdən bəhs edən gözəl xütbələrindən biri də onun ikinci xütbəsidir; Ona görə də mütləq oxumağınızı tövsiyə edirəm. Mən bu xütbənin bu sahəyə aid olan və cahil cəmiyyətin xüsusiyyətlərini ifadə edən bir hissəsini təqdim edirəm ki, onu tərsinə çevirsək sivil və Ələvi (Əli davamçısı) cəmiyyətinin xüsusiyyətləri müəyyənləşəcək.

Həzrət Əmirəl-möminin Əli (ə) ikinci xütbədə bu məzmunda bir neçə xüsusiyyəti ifadə edir; Birincisi budur; فَهُمْ فِیهَا تَائِهُونَ "insanlar bu cəmiyyətdə heyrandırlar". Yəni bu cəmiyyətdə mədəniyyət olmadığı üçün məqsədlərinə çatmağın yolunu bilmirlər.

İkinci; حَائِرُونَ "çaşqın" deməkdir. Düzdür, "Taehun və Hairun" sözləri sinonimdir, lakin aralarında incə fərqlər var. "Tae" sərgərdan deməkdir. Əslində ərəblər dəvələri səhrada sürüsünü itirəndə, bu itmiş dəvəni bir neçə sözlə adlandırırdılar. Biri deyirdi ki, bu dəvə Tae, digəri deyirdi ki, Hair, o biri də deyirdi ki, bu dəvə "zall"dır. Yəni bu dəvə itmişdir; Ona görə də cahil cəmiyyətin birinci xüsusiyyəti onun yolunun nə olduğunu və hansı istiqamətə getməli olduğunu bilməməsidir.

Üçüncü xüsusiyyət məhz Cahilun (cahillər) sözünə aiddir,جَاهِلُونَ مَفْتُونُونَ yəni məftun olmuş cahillər. O, sözünə davam edir;

فهم فِی خَیْرِ دَارٍ ولکن شَرِّ جِیرَانٍ "Allahın ən yaxşı torpağı olan Məkkədə yaşayırlar, amma ən pis qonşulardır". Çünki onların təhlükəsizliyi yox idi; Buna görə də cahil cəmiyyətdə məzəmmətli və iyrənc çaşqınlıq hökm sürür və bunların can təhlükəsizliyi yoxdur.

Kim həyat təhlükəsizliyinə sahib ola bilər? Əqli təhlükəsizliyi olanlar; Buna görə də İmam Əli (ə) buyurur: “نَوْمُهُمْ سُهُودٌ وَ کُحْلُهُمْ دُمُوعٌ بِأَرْضٍ عَالِمُهَا مُلْجَمٌ وَ جَاهِلُهَا مُکْرَمٌ; "Həmişə göz yaşları axan, yuxuları yuxusuz, alimlərin ağzı cilovlu, cahilləri hörmətli olan torpaqlarda yaşayırlar". Ona görə də hər hansı bir cəmiyyətdə bu xüsusiyyətlər reallaşdıqda o cəmiyyət cahil cəmiyyətidir. Həmçinin sivil, Nəbəvi (peyğəmbərlik), Ələvi və Mədinə cəmiyyətindən tamamilə uzaqdır.

 

iqna.ir