İnsanı tanımaq üçün bəşər ağlının vəhyə ehtiyacı var

07 May 2023 - 11:38

Qumdakı İmam Xomeyni (rəh) Elmi-Tədqiqat İnstitutunun elmi heyətinin üzvü höccətül-islam vəl-müslimin Mustafa Kərimi “Quranın əhatəliliyinin kəşf üsulları” elmi məclisində çıxış edib. Siz ondan bir hissəni aşağıda oxuya bilərsiniz:

Kimsə düşünə bilər ki, Qurani-Kərim öz vəzifəsinə aid olmayan və ağlın anladığı məsələlərə girməməlidir, amma Quran bunu ikinci dərəcəli məsələ kimi qeyd etmişdir.

Qərbdən götürülmüş və Xristian Qərb əsərlərindən tərcümə edilən insanların dindən gözləntilərinin qeyri-adekvatlığını ilk dəfə Qalile bəyan etmişdir. Xristianların heliosentrizm nöqteyi-nəzərinə zidd olan geosentrik nəzəriyyə irəli sürdüyü zaman o, mühakimə olundu. Qalile həm dindar olmaq, həm də elmi həyat sürmək istəyirdi. Buna görə də bir həll yolu təklif etdi və dedi: "Xristian İncilindən nə gözləyirik? Özü də cavab verdi ki, mən dinin elmi problemləri həll edəcəyini gözləmirəm".

ağıla kömək etməkdə vəhy

Dini gözləntinin olmasının tərəfdarları deyirlər ki, vəhy və din bizim müstəsna ehtiyaclarımıza cavab vermək üçün gəlib. Ona görə də deyirlər ki, biz gücsüz olduğumuz yerdə vəhy bizə kömək edir. Ona görə də ağılın əhatə dairəsini tanımaq kifayətdir. Bu halda vəhyin də əhatə dairəsi müəyyən olunacaq.

Bu qrup deyir ki, məsələn, insanın 100 əsas ehtiyacı müəyyən edilsə və bunlardan 60-ı insanlar tərəfindən cavablandırıla bilərsə, qalanı vəhyin əhatə dairəsinə daxil olur; Bu səbəbdən deyirlər ki, insan işlərində elm əlimizdən tuta bildiyi üçün bizim dinə ehtiyacımız yoxdur. Bu yolla da bir çox hallarda dinə ehtiyacımız olmadığını söyləyirlər.

Bunları tənqid edərkən deyirik ki, dini mətnlər (dinin funksiyalarına və nəticələrinə diqqət yetirməklə) barədə ancaq funksionalist baxışa malik olmağımızı kim deyib? Dini mətnlərə istinad edən ən mühüm amil funksionallıqdan çox həqiqət axtarışıdır; Qurani-Kərim gəlib desin ki, ey insan, bu yolla getsən, əbədi səadətə, getməsən, əbədi bədbəxtliyə düçar olacaqsan.

İnsan ağlı tək özünü tanıya bilməz

Deyirlər ki, biz insanı bəşər elmi ilə tanıya bilərik. Lakin bu, qətiyyən belə deyil. Çünki Quran açıq-aydın bildirir ki, "Səndən ruh haqqında soruşurlar, de: Ruh, “Rəbbimin əmrindəndir və sənə cüzi bir elm verilmişdir" (İsra, 85). Bəzi təcrübi insanşünas alimlər özləri demişlər ki, biz insanları tanıdıqca bir o qədər də cahil oluruq. Bəziləri isə insan, tanınmamış varlıq adlı məqalə yazıblar.

İnsan ən aşağı mərtəbələrdən ən yüksək mərtəbələrə gedə bilər. Bunlar isə insan ağlının dərk etmə dairəsinə daxil deyil. Ona görə də insan ehtiyaclarını anlamaq üçün Quran mətninə müraciət etməkdən başqa bir yol yoxdur. İnsan ağlının onun ehtiyaclarına verdiyi bəzi cavablar düzgün deyil.

Din sahəsini tanımaq üçün dinə müraciət etmək lazımdır

İnsanın dindən gözləntisi nəinki din sahəsini müəyyən edə bilməz, həm də dinə müraciət etməkdə əlimizi bağlaya bilməz. Din sahəsini kəşf etmək üçün mütləq dinə müraciət etməliyik.

 

iqna.ir