Dünyasını dəyişənlərə mərasim keçirmək, “3”, “7”, “40”, “İL” məclisləri təşkil etmək olarmı?

29 Mart 2023 - 12:06

Dünyasını dəyişmiş insanlar haqda “3”, “7”, “40” və “il” mərasimlərinin keçirilməsi onlara hörmət, ehtiram, xatirələrini əziz tutmaq məqsədi daşıyır, əzizlərini itirmiş adamlar üçün bir növ təskinlik gətirir. Dini təlimlərdə, Quran və hədislərdə bu cür mərasimlərin keçirilməsi ilə bağlı hər hansı göstəriş yoxdur. Sadəcə, bu mərasimlərin keçirilməsi – israfa yol verilməzsə, orta hədd gözlənilərsə, ağla və dinə də zidd deyil.

Dində qəbirlərin ziyarət edilməsi, ölənlər üçün ehsan verilməsi, dualar, “Yasin” oxunması, Quran xətm edilməsi kimi tövsiyələrin olması bu cür mərasimlərin keçirilməsinin dinə zidd olmadığını deməyə əsas verir.

Bu mərasimlər nə qədər ki, dinin bir göstərişi olaraq keçirilmir, heç bir problemi yoxdur. Əgər onlara dini bir göstəriş kimi baxılsa, o zaman bidət və günah sayılacaq. Bu məsələdə diqqətli olmalı, Allahın halalının haramla nəticələnməsinə səbəb olmamalıyıq. Belə ki dini təlimlər arasında yer almamış bir əməlin din adı ilə təqdim edilməsi bidət və günah sayılır. Əgər belə olmasa, görülən iş din və ağla da zidd olmasa, halal hesab edilir.

Bunu belə bir sadə nümunə ilə izah edək: Bu gün dünya- da müxtəlif idman yarışları keçirilir, filmlər çəkilir və sair. Bunlar haqda konkret olaraq dində heç bir göstəriş və qadağa yoxdur. Bu işlər göstəriş və qadağa olmadığı halda, halallar sırasında yer alır. Əgər bunlara dində qadağan və haram edilmiş hər hansı davranış əlavə edilməzsə, onların halallığı yerində qalır. Və dünyada bu cür misallar yüzlərlə, minlərlədir. Əzizlərinin xatirəsini əziz tumaq da dinə və ağla zidd bir davranış deyil. Üstəlik, dində əzizlərini yad etmək göstərişləri də mövcuddur. İndi əgər bir adamın əzizləri üçün təşkil etdiyi anım mərasimləri din və şəriətə zidd olmaz, əksinə qohumların, dostların görüşməsi, əzizlərini itirmiş adama təskinlik verilməsi, insanların onun dərdinə şərik çıxması, sədəqə verilməsi, Quran oxunması, dini söhbətlərin edilməsi və sair ilə müşayiət edilərsə, bunu yanlış hesab etmək, nə ağla, nə də dinə uyğun deyil.

Peyğəmbər (s) Ühüd döyüşündən qayıtdıqdan sonra hamının öz ölənləri üçün ağladığını görüb deyir: “Niyə Həmzəyə ağlayan yoxdur? Gedin Həmzəyə də ağlayın”.

Həzrət Peyğəmbər (s) Mədinədə evlərin yanından

keçərkən əzizlərini itirmiş adamların öz şəhidləri üçün ağlayaraq növhə dediyini eşidir. Həzrətin (s) gözləri dolur və ağlayır. Sonra buyurur: “Ancaq əmim Həmzənin ağlayanı yoxdur”. Səd ibn Məaz və Üseyd ibn Həzir evlərinə gedib həyat yoldaşlarına, öz qəm-qüssələrini sinələrində don- durub əvvəlcə Həzrət Peyğəmbərin (s) əmisi Həmzə üçün ağlamağı tapşırırlar.

Bundan sonra Peyğəmbərin (s) bu göstərişini eşidən hər kəs hər hansı bir şəhidə ağlamazdan əvvəl birinci Həmzəyə ağlayardı.

İbn Həcər bu faktı belə qeyd etmişdir: “Peyğəmbərin (s) “Əmim Həmzənin ağlayanı yoxdur!” cümləsini eşitdikdən sonra heç bir qadın öz ölüsünə Həmzə üçün ağlamazdan əvvəl ağlamadı”.

İbn Kəsir yazır: “Bu günə qədər də ənsar qadınları öz ölənlərinə ağlamazdan əvvəl, birinci Həmzəyə ağlayırlar”. Əhməd ibn Hənbəlin İbn Ömərə istinad etdiyi bir məlumatda belə qeyd edilmişdir: “Ühüddən qayıtdıqdan sonra ənsarın qadınlarının öz şəhidləri üçün ağladığını görən Allahın Rəsulu (s) buyurdu: “Ancaq Həmzənin ağlayanı yoxdur”. Həzrət (s) bir az yatıb istirahət edəndən sonra qadınlar Həmzə üçün ağlamağa başladılar. O gündən bu günədək qadınlar əvvəlcə Həmzəyə, sonra isə öz ölənlərinə əzadarlıq edirlər”.

İbn Kəsir daha sonra yazır: Vaqidi deyir: “O vaxtdan indiyədək qadınlar birinci Həmzəyə əzadarlıq edirlər”.

Diqqət çəkən məsələ Vaqidinin Peyğəmbərdən (s) 200 il sonra yaşamasıdır. Vaqidi Həmzəyə matəm saxlanmasının onun dövrünə qədər gəlib çıxdığını, bu ənənənin 200 il yaşadıldığını qeyd etmişdir. Bu fakt təkcə matəm mərasiminin saxlanması yox, yüz illər keçməsinə bax- mayaraq din yolunda, Allah yolunda canlarını fəda etmiş insanlara matəm saxlanılmasının nə qədər dəyərli olduğunu göstərir.

Ühüd döyüşünün hicrətin 3-cü ilində baş verdiyini nəzərə alsaq, başqa bir faktın da üstü açılmış olur. Deməli, Ühüddən sonra Peyğəmbərin (s) həyatda olduğu sonrakı yeddi il ərzində də bu ənənə yaşanmış və Vaqidinin dövrünə qədər davam etmişdir.

İbn Səd də bu məlumatları qeyd etdikdən sonra yazır: “O gündən ənsarın qadınları birinci Həmzəyə, sonra isə öz ölənlərinə ağlayırlar”.

Hədislərdə cümə günləri qəbiristan ziyarətinə getməyin savab olması ilə bağlı məlumatlar yer almışdır. Ziyarətin cümə günü sübh azanından gün çıxan vaxta qədər edilməsi xüsusilə vurğulanmışdır. İmam Baqirdən (ə) qəbiristan ziyarəti haqqında soruşulduqda buyurmuşdur: “Cümə günü onları ziyarət et. Çünki fəcrlə günəşin çıxdığı vaxta qədər onların çətinlikdə olanlarına rahatlıq verilir”.

Yəni sözügedən mərasimlər şəriətdə qeyd edilən sədəqə verilməsi, “Yasin” və Quran oxunması, qəbrin ziyarət edil- məsi kimi davranışlarla müşayiət edilərsə, bunun heç bir problemi yoxdur.

Bəzi hədislərdə əzizlərini itirmiş adamın evinə üç gün yemək aparılması tövsiyə edilmişdir. Rəvayətlərin birində belə deyilir: Cəfər ibn Əbutalib dünyasını dəyişdikdən son- ra Peyğəmbər (s) qızı Fatiməyə bir neçə qadınla Əsma binti Ümeysin evinə getməsini, üç gün bunu davam etdirməsini və gedərkən yemək aparmasını göstəriş verimişdir.

Peyğəmbərə (s) istinad edilən hədislərdə dünyasını dəyiş- miş adamların ruhlarının cümə axşamları öz əzizlərinin yanına gəldikləri qeyd edilmişdir.

Ümumiyyətlə, İslam dini ağla və dinə zidd olmayan heç bir əmələ qarşı deyil. Əgər görülən iş rasionallığı aşırsa, dindən olmadığı halda, ona din adı qoyulursa və ya icrasına dində qadağan edilmiş, günah hesab edilən elementlər qarışdırılırsa, o zaman günah sayılır. Əks təqdirdə din adından çıxış edərək hər hansı məsələyə dini qadağa qoymaq və onu yanlış hesab etmək dinin mövqeyi ola bilməz.