İmam Kazimin (ə) ilahi şəxsiyyətindən cilvələr (2)
16 Fevral 2023 - 10:41İmamın səxavəti
İmam Kazim (ə) tam mənada səxavət mənbəyi və yaxşılıqda, kəramətdə dillər əzbəri idi. Kimsəsizlər və yoxsullar ona pənah gətirirdilər ki, fəqirlik və kimsəsizlik bataqlığından nicat tapsınlar. Tarixçilərin hamılıqla yazdıqlarına əsasən, O Həzrət (ə) bütün var-dövlətini, heç bir təşəkkür və minnətdarlığa ehtiyac duymadan Allah yolunda onlara paylayırdı. İmam (ə) ehtiyaclı şəxslərə tanınmaz şəkildə və məxfi formada yardım edirdi ki, təşəkkür etdikləri zaman onu tanimasınlar. Elə buna görə də, gecələr və hava qaranlıq olduğu zaman yoxsulların yanına gedərdi. Ehtiyac sahibi ehsan edən şəxsin kim olmasını bilmədiyi və haradan gəldiyi haqda məlumatı olmadığı halda, İmamın (ə) səxavətindən bəhrələnirdi. İki yüz və dörd yüz dinarlıq kisələri onlara sədəqə verirdi.[1] Bu pul kisələri ağırlıqda və çoxluqda dillər əzbəri idi. Həzrət Kazimin (ə) tayfası deyirdi: "Musanın pul kisələrini alan şəxsin kasıblıqdan şikayət etməsi təəccüblü olar."[2]
İmamın (ə) lütf və mərhəməti o qədər böyük idi ki, kiminsə onun haqqında haqsız danışdığını eşitdikdə də, ona min dinarlıq pul kisəsi göndərərdi.[3]
Həzrət Musa Kazim (ə) gizli şəkildə yoxsullara o qədər çox yardım edirdi ki, Mədinə şəhərinin ehtiyaclı insanlarını yəmin edir və onlar İmamın (ə) mərhəməti sayəsində yaşayırdılar.
İsa ibn Məhəmməd Qurti də, İmamın (ə) səxavətindən bəhrələnən şəxslərdən biri idi. Məhz O Həzrətin (ə) köməyi ilə yoxsulluqdan nicat tapdı. O, deyir: " (Mədinənin ətrafındakı) Cəvaniyyə məntəqəsinə yaxın məkanda, Ümmi İzam adlanan quyunun kənarında yemiş, xiyar və balqabaq becərdiyim əkin sahəm var idi. (iki dəvənin qiymətinə) 120 dinara onu əldə etmişdim. Əkdiyim tərəvəzlər bar vermə mərhələsində gəlib çatdıqda, çəyirtkələrin hücumu nəticəsində tamamilə yararsız hala düşdü. Bu hadisədən sonra Musa ibn Cəfər (ə) mənim yanıma gəldi. Salam verdikdən sonra soruşdu: "Necəsən?"
Dedim: Başıma kül ələndi. Çəyirtkələr əkin sahəmi məhv edib.
İmam (ə) buyurdu: Nə qədər xərcləmisən?
Dedim: 120 dinar, iki dəvənin qiymətinə.
Həzrət Kazim (ə) üzünü "Ərəfə"yə tutub buyurdu: İbnül-Məğis üçün yüz əlli dinar ayır.
Ardınca dinarları mənə verib, buyurdu: "Sənin qazancın iki dəvə və (əlavə olaraq) otuz dinardır."[4]
İmamın səbir və dözümü
Səbirli və dözümlü olmaq, İmam Kazimin (ə) ən seçilmiş xüsusiyyətlərindən idi. Bir həddə ki, O Həzrətin (ə) səbirli olması və daim qəzəbini cilovlaması hər kəsin dilində idi. Ona qarşı pis davranan və ədəbsizlik edən şəxsləri bağışlayır, güzəştə gedirdi. Doğrusu, daha da artıq, onlarla yaxşı davranır, səxavətlə ehsan edirdi. Bu yolla, onların qəlbindəki pis və şeytani qüvvələri qovurdu. Tarixçilər İmamın (ə) səbirli olması haqda olan müxtəlif rəvayətlərə işarə etmişlər. O cümlədən; "Ərəm ibn Xitabın nəvələrinin biri İmam Kazimə (ə) qarşı pis davranaraq, ədəbsizlik edirdi. O, daim Əli ibn Əbu Talib (ə) haqqında təhqiramiz ifadələr işlədir və söyürdü. İmam Kazimin (ə) səhabələrindən bir qrupu onu öldürməyi qarşıya məqsəd qoydular. Amma İmam (ə) onları fikirlərindən daşınmağa məcbur etdi. O Həzrət (ə) bu məsələni başqa yolla həll edəcəyini söylədi. Buna görə də, o şəxsin yaşadığı yeri öyrəndi. İmama (ə) xəbər verdilər ki, o, Mədinənin kənarında əkin sahəsində işləyir.
Həzrət (ə) atına minib, onun yaxına getdi. O şəxsin bundan xəbəri yox idi. İmam (ə) onun əkin sahəsində işlədiyini görüb, sahənin içərisi ilə yeriyərək, ona yaxınlaşdı.
Kişi dedi: Mənim əkinlərini zay etmə!
İmam (ə) ona yaxınlaşana qədər yoluna davam etdi. Sonra mehribanlıqla və nəvazişlə ona buyurdu: Əkin sahənə nə qədər zərər vurdum?
Kişi dedi: Yüz dinar.
İmam (ə) buyurdu: Bu əkin sahəsindən, bütünlüklə nə qədər qazanc əldə etməyi düşünürsən?
Dedi: Qeyb elmim yoxdur (bilmirəm).
İmam (ə) buyurdu: Soruşdum ki, bu əkin sahəsindən, bütünlüklə nə qədər qazanc əldə etməyi düşünürsən?
Dedi: İki yüz dinar qazanmağı düşünürdüm.
İmam Kazim (ə) ona üç yüz dinar verərək, buyurdu: Bu sənin qazancın, amma yenə əkin sahən də, barı da sənin olsun.
Kişi təəccüblənərək, İmama (ə) qarşı əvvəllər etdiyi ədəbsiz hərəkətlərinə görə xəcalət çəkdi. İmam (ə0 onu tərk edərək, Peyğəmbərin məscidinə (s) geri döndü. Lakin həmin kişi İmamdan (ə) öncə məsciddə idi. Həzrəti (ə) gördüyü zaman ayağa qalxaraq, ona ehtiram etdi. Üzünü İmama (ə) tutaraq, belə dedi: Allah-təala bilir ki, Öz risalətini (peyğəmbərlik və imamlığı) harada (və kimdə) qərar versin.
Kişinin dostları onun rəftarının dəyişdiyini görüb, yanına gələrək, rişxənd etməyə başladılar. Kişi onlarla mübahisə, münaqişə edərək, İmamın (ə) xeyirxahlığı və gözəl əxlaqı haqda danışdı. İmama (ə) dua etdi.
Həzrət Musa Kazim (ə) üzünü tərəfdarlarına tutub, dedi: "Hansı rəftar daha yaxşı idi? (Daha gözəl nəticə verdi?) Sizin etmək istədiyiniz, yoxsa, bu rəftar ki, onu islah etdi?"[5]
Həzrət İmam Musa Kazimin (ə) səbir və dözüm nümunələrindən biri də budur: Bir gün İmam (ə) düşmənlərinin və ona paxıllıq edən şəxslərin oturduğu məkanın müqabilindən keçirdi. Onların arasında İbn Həyyac adlı bir şəxs, öz tərəfdarlarından birinə göstəriş verdi ki, İmamın (ə) atının yüyənini tutub, bu atın ona məxsus olduğunu iddia etsin. Bu zaman İmam (ə) atından yerə enərək, yüyənini həmin şəxsə verdi.[6] Bununla da, ən ali insanlıq nümunəsini və misilsiz səbir ülgüsünü nümayiş etdirdi.
İmam Musa ibn Cəfər (ə) daim öz övladlarına olduqca səbirli olmağı tövsiyə edirdi. Nəsihətlərində, onlara pislik edək şəxslərə qarşı güzəştə getməyi söyləyirdi. O Həzrət (ə) belə buyururdu: "Övladlarım, sizə verdiyim bu nəsihətə əməl etsəniz, fayda aparacaqsınız. Kim sizin sağ qulağınıza təhqiramiz söz söyləyib, (sonra) sol qulağınıza üzrxahlıq edib deyərsə, "Mən təhqiramiz söz söyləmədim"- deyərsə, onun üzrünü qəbul edin."[7]
İmamın (ə) doğru yola yönəltməsi
Cəmiyyətin hərc-mərclikdən uzaqlaşması və islah olunması üçün insanları haqq yola yönəltmək mühüm rol oynayır. İmam Kazim (ə) bu məsələyə çox böyük əhəmiyyət verirdi. Elə buna görə də, dünyanın naz-nemətlərinə vurğun olan xalqın böyük bir hissəsinin qurtuluşunda mühüm rol oynayırdı. İmamın (ə) insanlara nəsihət verərək, doğru yola yönəltmək metodu, olduqca mehriban və yumşaq şəkildə, amma hikmətlə dolu idi. Elə buna görə də, insanları yanlış yoldan qayıtmağa vadar edir, doğru yola yönəldir və İmamın (ə) lütf və mərhəməti sayəsində pak möminlərin sırasına daxil edirdi. Tarixçilər insanların İmam Kazimin (ə) vasitəsilə haqq yola yönəlməsi barəsində çoxsaylı məqamlara və hadisələrə işarə etmişlər. Belə hadisələrdən biri də, İmamın (ə) Bəşər Hafi ilə olan rəftarıdır. O, öz həyatını avaralıq, sərxoşluq və cahilliklə davam etdirirdi. Amma İmamın (ə) lütf və mərhəməti sayəsində paklığa və ilahi bəndəliyinə sarı yönəldi.
İmamın (ə) nəsihəti ilə haqq yola yönələn və həqiqəti tapan şəxslərdən biri də, Həsən ibn Abdullah idi. O, şahların yanında böyük mövqeyə malik idi. Lakin zahidcəsinə həyat sürür və insanları yaxşı işlərə sarı çağırır, pis işlərdən çəkindirirdi. Allahın əmrlərini yerinə yetirmək yolunda onu məzəmmət edənlərə əhəmiyyət vermirdi.
O, bir gün İmam Kazimin (ə) Hüzuruna getdi. İmam (ə) ona buyurdu: "Ey Əbu Əli, mənim Məhbubumun (Allahın) yanında sənin bu işindən (yaxşı işlərə yönəldib, pis işlərdən çəkindirməkdən) daha sevimli bir əməl yoxdur. Heç bir əməl, məni sənin etyin bu işlər qədər sevindirməz. Amma (bir çatışmayan cəhətin vardır ki,) agahlığın yoxdur. Agahlıq əldə etməyə çalış.
Həsən dedi: Sizin agahlıqdan məqsədiniz nədir?
İmam (ə) buyurdu: Elm əldə etməyə və doğru yolu tapmağa çalış.
Həsən ibn Abdullah oradan ayrıldı. Mədinə fəqihlərindən olan Malikdən hədis yazdı. Onu İmam Kazimə (ə) oxudu. İmam (ə) bəyənmədi və fiqhi, dini hökmləri Əhli-beytdən (ə) öyrənməsini, imamlıq əqidəsini qəbul etməsini istədi. Həsən İmamın (ə) nəsihətini qəbul edib, doğru yola yönəldi."[8]
İmam Kazim (ə) daim insanları saleh əməllər etməyə çağırır, onları Qiyamət gününün əzabından, Allah-təalanın ədalət tərəzisindən qoxrmağa səsləyirdi. Bir gün ölümünü arzulayan bir şəxsi gördü. Həzrət (ə) ona buyurdu: Səninlə Allah-təalanın arasında qohumluq başları var ki, sənə hörmət edərək, (Qiyamət gününün əzab-əziyyətindən) qorusun?
Kişi dedi: Xeyr.
İmam (ə) buyurdu: Belə çıxır ki, sən öz məhvini və bədbəxtliyini arzulayırsan.[9]
İnsanlara xeyirxahlıq etmək
İmam Kazim (ə) müsəlmanlara qarşı daim yaxşılıq və xeyirxahlıq edirdi. İmamın (ə) hüzuruna hər hansı istək və xahişlə gələn insanlar, asudə fikir və qəm-qüssədən azad olmuş qəlblə geri dönürdü. Həzrət (ə) insanları sevindirmək və onların ehtiyaclarını təmin etməyi, gözəl əməllərin ən üstün və ən dəyərlisi olduğunu söyləyirdi. Elə buna görə də, insanların ehtiyaclarını təməlli ödəmək, zülmə məruz qalmış şəxslərə nicat verməkdə heç bir zaman səhlənkarlıq etmirdi. Bu səbəbə də, Əli ibn Yəqtinə icazə verdi ki, Harun ər-Rəşid xilafətinin ən üstün mövqelərinədək nüfuz etsin.
O Həzrət (ə) xalqa və din qardaşlarının problemlərini həll etməyi, xilafətdə xidmət etməyin kəffarəsi sayırdı.Müsibətlərə düçar olmuş və bəlalarla üzləşmiş insanlar İmamın (ə) hüzuruna gəldilər. Həzrət (ə) onların qəmini dağıdıb, qəlblərini ümid və sevinclə doldurdu. İndi qeyd edəcəyimiz hadisə, bu qəbildəndir:
Əli ibn Tahir Suri adlı bir şəxs, Rey əhlindən idi. Rey hökumətinə çoxlu borcu var idi. Onu ödəməkdə aciz idi. Rey hakiminin borcunun müqabilində onun ev-eşiyini əlindən alaraq, müsadirə etməsindən qorxurdu. Nə edəcəyini düşünərək, qəm-qüssəyə batmışdı. Çıxış yolu axtarırdı. O, Rey hakiminin kimliyi və hansı məzhəbə etiqad bəslədiyi haqda məlumat topladı. Hakimin şiə olduğunu öyrəndi. Elə buna görə də, Mədinəyə İmam Kazimin (ə) hüzuruna getdi. Dərdini İmama (ə) danışdı. Həzrət Kazim (ə) Rey hakiminə bir məktub yazdı. İbn Tahirə onu hakimə verməsini söylədi. Məktubda Allah-təalaya həmd-səna söyləndikdən sonra, yazılmışdı: Allah-təalanın ərşinin altında bir kölgə var. Bu kölgə öz qardaşına xeyirxahlıq edən və fayda toxunduran, qəm-qüssəsini dağıdan və qəlbini sevindirən şəxsə məxsusdur. Bu şəxs də sənin qardaşındır. Vəssəlam."
İbn Tahir məktubu alıb, İmamın (ə) hüzurundan ayrıldı. Həcc əməllərini yerinə yetirdikdən sonra öz vətəninə qayıtdı. Gecə vaxtı hakimin yanına gedib, qapısını çaldı. Qapıçı parolu soruşduqda, kişi "Mən Sabir (səbirli) ləqəbli Musanın elçisiyəm"- dedi.
Qapıçı təlaşla hakimin yanına gedib, ona xəbər verdi. Hakim ayaqyalın halda tez qapıya gəldi. İbn Tahiri qucaqlayaraq, dəfələrlə onun iki gözünün arasından öpdü. Sevinc və şövqlə ardıcıl olaraq, Həzrət Kazimin (ə) səhhəti haqda soruşdu. İbn Tahir məktubu ona verdi. Hakim məktubun hörmətinə ayağa qalxaraq, onu kişidən aldı. Məktubu oxuduqdan sonra, bütün sərvətinin yarısını ona bağışladı. Bölünməyən əşyaların da qiymətini hesablayaraq, ona ödədi. Ardıcıl olaraq deyirdi: Ay qardaş, səni sevindirdimi?
İbn Tahir dedi: Bəli, Allaha and olsun ki, çox sevindim.
Sonra hakim hesab-kitab dəftərini tələb etdi. Qələmi əlinə alaraq, onun borclarını sildi. İbn Tahir sevinc və həyəcanla hakimin evini tərk etdi. Hakimin yaxşılığının müqabilində yenidən həcc ziyarətinə gedərək, onu dua etməyi, həmçinin İmama (ə) onun xeyirxahlığını xəbər verməyi qərara aldı. Həcc mövsümü gəldikdə, o, həccə getdiyi zaman, Mədinəyə yola düşdü. İmamın (ə) hüzuruna gələrək, hər şeyi Həzrətə (ə) danışdı. İmam (ə) çox sevindi.
İbn Tahir dedi: Hakimin bu əməli sizi sevindirdimi?
İmam (ə) buyurdu: Bəli, Allaha and olsun ki, məni də, Əmirəl-mömini (ə) sevindirdi. Allaha and olsun ki, Peyğəmbəri (s) də sevindirdi. Mütləq, Allah-təalanı da şad etmişdir."[10]
Bu hadisə və başqa rəvayətlər göstərir ki, İmam Kazim (ə) müsəlmanların problemlərini və xalqın ehtiyaclarını həll etmək üçün nə qədər diqqətli davranmışdır.
Məsum İmamların (ə) imamlıq tarixi, Müəllif: bir qrup tədqiqatşı, Mütərcim: PhD. Əfzələddin Rəhimli
[1] - "Tarixi-Bağdad", c. 13, səh. 28.
[2] - "Ümdətüt-talib", səh. 185.
[3] - "Tarixi-Bağdad", c. 13, səh. 27.
[4] - "Tarixi-Bağdad", c. 13, səh. 27; "Kəşfül-ğimmə", c. 2, səh. 217.
[5] - "Tarixi-Bağdad", c. 13, səh.28-29; "əl-İrşad", c. 2, 233; "Elamül-vəra", c. 2, səh. 26-27; "Mənaqibi-Ali –Əbi Talib", c. 4, səh. 344; "Kəşfül-ğimmə", c. 3, səh. 18-19;
[6] - Əllamə Məhəmmədtəqi Məclisi, "Biharül-ənvar", c. 48, səh. 481.
[7] - "Kəşfül-ğimmə", c. 3, səh. 8; İbn Səbbağ, "əl-Füsulül-muhimmə", səh. 235.
[8] - İbn Şəhr Aşub, "Mənaqib", c. 4, səh. 312.
[9] - İbn Şəhr Aşub, "Mənaqib", c. 4, səh. 312.
[10] - Baqir Şərif Qüreyşi, "Həyatül-İmam Musa ibn Cəfər (ə)", c. 17, səh. 138-162; "Biharül-ənvar", c. 48, səh. 174.
