İmam Əlinin (ə) səciyyəvi xüsusiyyətləri
03 Fevral 2023 - 21:22İmam Əli (ə) öz pak fitrəti və azad ruhu ilə yanaşı, kamillik sifətləri, bəyənilmiş gözəl əxlaq, xoşxasiyyət, ailə böyüklüyünə də sahib idi. O ən pak, ən yüksək bir ailəyə, sülaləyə mənsub idi. Hörmətli atası Əbu Talib, Qüreyşin sayılıb seçilən şəxslərindən idi, babası Əbdul-Müttəlib isə, Məkkənin əmiri, Bəthanın böyüyü, bundan əvvəl də bəni-Haşimin böyüklərindən sayılırdı.
Əli (ə) Peyğəmbəri-Əkrəmin (s) ən yaxın qohumlarından idi. O, Həzrət Rəsulun əmisi oğlu, kürəkəni və onun ailəsinin ən sevimli şəxsi sayılırdı. Əli Peyğəmbər vəhyinin katibi, peyğəmbərin fəsahət və bəlağətinə hamıdan daha yaxın və həzrətin mənalı çıxışlarını, kəlamlarını hamıdan daha artıq mənimsəmişdi.
Cahiliyyət ənənələrinin eybi qəlbinə hopmazdan və əqli şirə aludə olmazdan öncə, Allahın rəsulunun (s) əli ilə iman gətirdi. Cavanlığının təravətli dövründə, bütün hadisələrdə. Döyüşlərdə, müharibələrdə, sülh və asayişdə həzrətin kənarında olaraq, o həzrətin əxlaqi sifətləri ilə zinətləndi. Dini ondan öyrəndi, Cəbrayılın ona nazil etdiklərini düşündü. İmam (ə), Peyğəmbərin səhabələri içərisində dini hökmlərlə hamıdan yaxşı tanişlığı olan, mühakimə, qəzavət məsələlərində onların ən üstünü, dini qoruyub-saxlamaqda hamıdan qabaqcıl və risalətin təbliğindən hamıdan daha artıq çalışırdı. Nəzərləri hamıdan daha dəqiq və həqiqətlə eyni idi. Hətta Ömər onun haqda demişdir: Allah məni heç vaxt Əbul-Həsən yanımda olmadan çətin bir məsələ ilə üzləşdirməsin. O bilikli və təcrübəli bir mütəfəkkir, uzaqgörən ziyalı, incə duyğulara sahib, təmiz fitrətli bir insan və bulanıq olmayan sağlam bir ruh sahibi, zövqlü, sağlam düşüncəyə və düzgün metoda malik, hazır cavab, açıq zehin və işlərində məsuliyyətli idi.
İbadət və təqva
Əli ibn Əbu Talib (ə) pərhizkarlıqla, təqva ilə tanınmışdı və elə bu xüsusiyyət həzrətin özü və yaxınları barəsində bir çox davranışının əsas faktoru götürülürdü. Əlinin təqvası, mövcud durumun şəraitindən və ya nəfsani meyllərdən doğan digərlərinin ibadəti, təqvası kimi deyil. Bir çox təqvalılar haqda gördüyümüz ibadət, bəzən ruhi zəifliyin, qorxu və yumşaqlığın reaksiyası, bəzən də yaşayışla, dirilərlə üzləşməkdən qaçmaq üçün və yaxud bir çox hallarda başqa bir nəfsani həvəslə güclənən qoyulmuş mirasdır, bunun da mənşəyi insanların, cəmiyyətin hər hansı yolla, ənənəylə əldə etdikləri, müqəddəslikdir. O zaman diqqət edəcəksiniz ki, ibadət Əlinin gözündə davamlı çalışqanlıqdır; bu çalışqanlıq var gücü ilə varlıq aləminin halqalarını bir-birinə bağlayır, bununla da yerlə göyü bir-birinə birləşdirərək, hər növ xeyirxahlıqla, yaxşlılıqla həyatda yaşayanların bağlılığı yolunda cihadın məfhumlarından birini təqdim edir. Bu elə bir ibadətdir ki, Əlinin mübarizə hərtərəli şəkildə etmək istədiyi fəsad, özbaşınalıq, ədalətsizlik əleyhinə olan barışmazlıqdan doğur; nifaq, istismarçılıq, müəyyən dəstənin mənafeyi yolunda qətllər, kasıbçılıq, zillət, zəiflik əleyhinə qiyamdan qaynaqlanır. Hansı ki bunlar, həzrətin yaşadığı qarışıq dövrün xüsusiyyətlərindən idi.
Bir şəxs İmamın (ə) ibadətini diqqətlə araşdırsa, onun üçün tam aydın olacaq ki, o, ibadət və təqvada da, siyasət və hakimiyyəti kimi yeni bir üsluba sahib idi. Əlinin ibadəti elə tərzdədir ki, sanki mütləq varlıq qarşısında pak ürəklə, tam diqqətlə aşiq bir şair dayanmışdır. Bu varlığın gözəlliyi onun üçün üzə çıxdıqda, azadələrin, böyük şəxsiyyətlərin kamil təqvasının qanunlarını əhatə edən bu gözəl nişanəni səsləndirir:
Bir dəstə adam (savab və mükafata) rəğbət üçün ibadət edir. Bu, tacirlərin ibadətidir. Bir dəstə isə, Allaha qorxudan ibadət edir. Bu da qul və kölələrin ibadətidir. Digər bir dəstə isə Allaha şükür etmək üçün ibadət edir və bu, azad insanların ibadətidir.[1]
İmamın ibadəti, pərəstişi qorxaq yaxud sövdəgər şəxsin ibadəti kimi mənfi bir iş deyil. Hansı ki, ibadət edənlərin bir çoxu belədirlər. Onun ibadəti özü və varlıq aləmi haqda düşünən böyük bir şəxsin ibadətidir. Bu ibadət, təcrübəli bir şəxsin rəriştəsinə, uzaqgörən bir insanın ağlına və incə duyğulara sahib bir fərin qəlbinə arxalanır.
İbadət və təqvanın məhz bu anlamına əsaslanaraq, Əli (ə), insanların təqvalı olması üçün xalqı xeyirxahlıq səmtinə çəkirdi. Başqa ifadəylə desək, başqa bir aləmin nemətlərinə qovuşmanı ümid etməkdən daha ali bir məqsəd üçün, xalqı təqvaya səsləyir və bununla da ədaləti bərqərar edərək məzlumun haqqını zalımdan almaq istəyirdi. Həzrət buyururdu:
Təqvalı olun və dost və düşmən qarşısında ədaləti icra edin.
İmamın baxışında təqva o zaman mənfəətli olacaq ki, haqqı gözlə görməzdən qabaq qəbul edəsən, düşmən bildiyin şəxsə zülm, sitəm rəva bilməyəsən. Deməli, ibadətin bu anlamına əsasən, həyat, dünyəvi maddiyyat və dünyanın ötücü ləzzətlərini əldə etmək üçün mənasızdır.
Zöhd
Əli (ə) dünyada zahidlik yolunu seçərək çətin yaşayışa razı oldu, öz zöhdündə isə sadiq; bütün işlərində, dilindən çıxardığı hər bir sözdə sədaqətli olduğu kimi. Dünyəvi ləzzətlərə qarşı zahidlik yolunu seçdi, dövlətin, hakimiyyətin faktorlarını, başqalarının diqqətini özünə çəkən, onları həyatlarının, varlıqlarının mənası bilən, özlərinə hədəf bilən amillərə qarşı rəğbət göstərmədi. Odur ki, öz uşaqları ilə kiçik, sadə bir evdə yaşayırdı; elə bir ev ki, xilafət o evə üz gətirdi (səltənət yox). Əlinin meyl etdiyi arpa ununu, həyat yoldaşı öz əli ilə üyüdürdü. Hansı ki, işçiləri Şamın, Misirin və İraqın ən gözəl nemətlərindən yararlanırdılar. Çox olurdu ki, özü həyat yoldaşının yerinə, arpa üyütməni öhdəsinə götürürdü. Möminlərin əmiri, hökumətin rəisi olduğu bir halda, quru arpa çörəyindən istifadə edirdi ki, bunu dizi ilə sındırırdı, kəskin soyuqlarda, soyuqluğun əziyyətini aradan aparan geyimə sahib deyildi, o elə nazik yay geyimi ilə keçinirdi. O bu əməli ilə ruhi paklığın, səfanın ən ali mərhələsini zahir etdi.
Harun ibn Əntərə öz atasında rəvayət edir ki: qış fəslində “Xəvərnəq” adlı yerdə Əlinin (ə) görüşünə getdim, çiyninə bədənini soyuqdan qorumayan köhnə bir qətifə atmışdı. Ərz etdim ki, ey möminlərin əmiri Allah siz və əhli-beytiniz üçün beytül-maldan pay qoyub, amma özünüzlə belə edirsiniz? Buyurdu:
Allaha and olsun! Mən sizin mallarınızdan heç nə götürmürəm. Bu isə Mədinədən özümlə gətirdiyim qətfədir.
Bir kişi həzrətə dadlı bir nişasta gətirdi. İmam o xörəyə baxdı və ondan yemədən belə buyurdu: “and olsun Allaha! Sənin yeməyinin ətri, rəngi gözəldir və dadı ürəkaçandır, amma mən nəfsimi adət etmədiyi bir şeyə adət etdirmək istəmirəm”. Öz canıma and olsun! Əlinin dünyaya bu növ rəğbətsizliyi, əslində onun şücaət, qəhrəmanlıq anlamlarından birini təqdim edir, baxmayaraq ki, bəzilərinin fikrincə bu iki sifət bir-biri ilə fərqlidirlər.
Əlinin (ə) bu bəyənilmiş metodu idi ki, Ömər ibn Əbdül-Əzizi onun əzəmətinə etiraf etməyə və onu “doğrudan da Əli ibn Əbu Talib dünya insanlarının ən təqvalısıdır” deməyə vadar edir. Bu əməvi sülaləsinin xəlifələrindən birinin etirafıdır. O əməvilər ki, uzun illər Əliyə (ə) qarşı nalayiq sözlər demiş və mənbərlərdə lənətlər oxumuşlar.
Məşhurdur ki, Əli (ə) Kufənin hakimiyyət imarətgahında əyləşməkdən imtina etdi ki, evi, öz kiçik daxmalarında yaşayan fəqirlərdən üstün olmasın. Onun bu sözü, öz həyat tərzinin bir cilvəsidir:
Nəfsimi, mənə əmirəl-möminin deməklə qane edim, amma çətinliklərdə xalqın kənarında olmayım?
İzzəti-nəfs və igidlik
Əli ibn Əbi Talib (ə) şücaəti, igidliyi ən gözəl forma və məzmunla canlandırdı. İzzəti-nəfs və alicənablıq, mərdlik həqiqətinin iki əsas prinsipidir ki, hər ikisi İmamın xüsusiyyətlərindən idi. Odur ki, kimsəyə əziyyət etməyə razı deyildi, hətta onu incitmək istəsələr də. Sitəm etməkdə bir kimsəni qabaqlamırdı, hətta o şəxsin onu öldürmək qəsdini tam arxayınlıqla bilsə də.
Onun mənliyi və nəcibliyidir ki, onu elə bir yüksək məqama yetirdi ki, o dövrdə onu hər tərəfdən nalayiq sözlər atəşinə tutan bəni-Üməyyəyə haqda nalayiq danışmaqdan çəkinir, hətta bəni-Üməyyə haqda nalayiq sözlər danışmaqdan öz tərəfdarlarını çəkindirir və onlara buyurdu:
Mən sizin söyüş söyməyinizi bəyənmirəm. Amma əgər onların əməllərini açıqlasanız və vəziyyətlərini xatırlasanız, bu, danışarkən daha yaxşı və dəlil gətirmək məqamında da daha tutarlı və yetərli olar. Yaxşı olar ki, onları söyməyin əvəzinə belə deyəsiniz: Allahım! Bizim və onların qanlarını tökülməkdən qoru; bizimlə onların aralarını düzəlt; onlara azğınlıqdan nicat ver ki, haqdan xəbərsiz olan onu tanıya bilsin və azğınlıq və düşmənçilik hərisi və vurğunu olan kəs ondan əl çəksin.[2]
Comərdlik
Tarixdə Əli (ə) kimi bir comərd, açıqürəkli şəxs tapmaq qeyri-mümkündür. Onun həyatında comərdlik nümunələri saysızdır. Misal olaraq: öz əsgərlərinə əmr verdi ki, nəbadə döyüş meydanında (qəzəblənərək) bir düşməni qətlə yetirəsiniz, eləcə də, onları insanların geyimini almaqdan çəkindirir, haqsız yerə kiminsə malın əlindən almağa izn vermir, onun ölməyi üçün dəqiqələri sayan ən qatı düşmənləri üzərində qələbə çaldıqda isə, onları əfv edir, onlara xeyirxahlıq əlini uzadır, qüdrətləri olduğu halda belə öz tərəfdarlarına onları təqib etmək, əziyyət verməyə icazə vermir.
Səmimilik, doğruluq və ixlas
Sonsuz bir zəncirin halqaları tək biri o birinə şahid olan bu sifətlər arasında, ən ülvi halqalar olaraq sədaqət və ixlası göstərmək olar. Əlinin (ə) düzgünlüyü, sədaqəti elə bir həddə çatdı ki, xilafəti onun əlindən çıxardı. Əgər bəzən doğruluq, sədaqət əvəzinə başqa bir şeyi seçsəydi, nə düşmən ona əl atar və nə də dost ondan üz döndərərdi. İmam (ə) Müaviyəni iş başında qalmasına heç vaxt razı olmadı. Bu haqda buyurur:
Mən özü dinimdə yaltaq deyiləm və zillətlə razılaşmıram.
Müaviyənin hiyləsi üzə çıxdıqdan sonra, İmam (ə) öz böyük əxlaqi fəzilətlərini göstərən bu cümləni dedi:
And olsun Allaha ki, Müaviyə məndən daha siyasətli deyil, ancaq o hiyləyə üz gətirir və günah edir. Əgər hiylə nalayiq bir əməl olmasaydı, mən insanların ən siyasətcili sayılardım.[3]
Həzrət yenə buyurur:
İman odur ki, doğruluğu, sənə zərər yetirdiyi bir yerdə, sənə xeyir verən yalandan üstün biləsən.[4]
Şücaət
İmamın (ə) onun düşüncə tərzi və iradədən qaynaqlanan əməli səviyyəsindədir, çünki, şücaətin mehvəri haqqın müdafiəsi və xeyirxahlığa olan imandır.
Məşhurdur ki, heç bir dilavər pəhləvan döyüş meydanında Əlinin (ə) qarşısında dayana bilmirdi. O, ölümdən qorxmadığından heç bir pəhləvan qarşısında vahiməyə düşmürdü. Əslində heç bir meydanda ölüm əndişəsi onun zehnindən belə keçmirdi. O mübarizəyə getdiyi hər bir pəhləvanı ilk əvvəl öyüd-nəsihət edərdi ki, onu hidayətə çəksin.
İmam Əli (ə) özünün heyrətamiz gücü, şücaətinə baxmayaraq, heç bir halda əlini zülmə, sitəmə bulamadı. Bütün tarixçilər yekdilliklə bu qənaətdədirlər ki, Əli (ə) məcbur olmayınca, davaya daxil olmaz və bacardığı qədər sülh yolu ilə düşmənləri ilə ixtilafları aradan qaldırmağa çalışır və qan tökülməsinin qarşısını alırdı.
İmamın (ə) zülmdən uzaq olması xüsusiyyəti, Əli ruhunun, əxlaqının ən əsas prinsiplərindən sayılırdı. Və bu xüsusiyyət Əlinin ümumi ideyası ilə sıx bağlılıqda idi. Elə bir ideya ki, insanlara qarşı sevgi, xalq öz əhd-peymanından dönməyincə yaxud rəhimsizlik etməyincə əhdə vəfa əsasında qurulmuşdu. Rəhimsizlik isə isə İmamın məntiqində yolverilməz, bağışlanmaz idi. Əgər Əlinin bu böyük mehri, vəfası onun ürəyindən qaynaqlanmırdısa, sədaqəti ədavətdən üstün saymazdı.
Lakin köhnə dostlar, dostluğun havadarı olan Əlinin dostluq haqqını riayət etmədilər. Hansı ki, hökumət işlərində Əlinin öz vicdanı üzərinə ayaq basmasını, xalqın sərvətlərini və sərmayələri tarac etməkdə onları azad buraxmalırını və digər insanların məhrum olmalarını istəyirdilər. O buyururdu:
And olsun Allaha! Əgər yeddi iqlimi göyün altında olanlarla birlikdə mənə versələr ki, arpa qabığını qarışqanın ağzından almaqla Allahıma müxalifətçilik edim, bu işi heç vaxt yerinə yetirməyəcəm və sizin dünyanız çəyirtkənin ağzında çeynənmiş yarpaqdan daha qiymətsizdir.[5]
Əli (ə) bu sahədə əvvəl deyib sonra əməl edənlərdən deyildi, əslində onun dedikləri dərk edilən bir hissdən qaynaqlanırdı... Əli (ə) hamıdan daha çox xalqla mehriban davranırdı, onlara əziyyət verməkdən gen qaçar, onlar üçün fədakarlıq, canından keçmə yolunda onlara hamıdan yaxın idi. Bununla da, bu canfəşanlıqla, fədakarlıqla öz vicdanını qane edirdi.
Məgər Əlinin (ə) həyatı, büsbütün əzilmişlər, əliyalınlar yolunda mübarizədən və xalqı bir istehsal aləti kimi istismar etmək istəyən, öz nəsillərilə öyünən elita təbəqəsinin əleyhinə olan millətin həmişəlik qələbəsindən ibarət deyildi?
Ədalət
Əlini (ə) insanların ən ədalətlisi adlandırsaq, bu heç də təəccüblü deyil, çünki o bu xüsusiyyətlərə sahib olmasaydı təəccüblü olardı. Ədalət mövzusunda Əlinin hekayəsi, insanlıq məqamına və insan ruhuna izzət, başıucalıq verən dəyərli xatirələrdəndir.
İmam (ə) mühakimə zamanı yaxud ədaləti icra edərkən, özü ilə ümumi xalq kütləsi arasında fərq qoymur, əslində özünün ruhu sakitliyi üçün lazım olduqda çalışırdı ki, mühakimə məclisində iştirak etsin.
Ən sadə işlərdə belə ədalət Əlinin ruhunda cari idi. İmamın valilərə, işçilərə yazdıqları məktublar, sifarişlər yalnız bir mövzu, yəni ədalət mehvərində fırlanırdı. Hər halda ədalət Əli və onun tərəfdarlarının qəlbində qələbə çaldı, baxmayaraq ki, ona və tərəfdarlarına çoxsaylı zülmlər rəva qıldılar.
Sadə həyat tərzi
Əlinin əxlaqi prinsiplərindən biri də, sadə yaşayışa arxalanmaq və təşrifata nifrət idi. Bu haqda buyurardı:
Ən pis dost, ona qulluq etmək üçün zəhmətə düşdüyün şəxsdir.[6]
Və eləcə də buyurardı:
Mömin öz din qardaşını utandırarsa, onunla ayrılığın müqəddiməsini qurur.[7]
Utandırmaq dedikdə, təşrifat həddində hörmət qoymaq nəzərdə tutulur.
Əli (ə) təqdim etdiyi hikmətlərində, öyüd-nəsihətlərində, bağışladığı mallarda və ya bağışlanmasının qarşısını aldığı mallarda heç vaxt özünü göstərmirdi. Bu xüsusiyyət necə Əlinin təbiəti ilə qarışmışdı ki, qərəzkarlar onu hiyləyə vadar edə bilmədilər. Odur ki, onu daşürəkli, rəhimsiz, xalqa qarşı kobud və təkəbbürlü adlandırırdılar. Hansı ki, dostluq, onu hiss etmək, büruzə vermək nə təkəbbür və eqoistlik sayılırdı və nə də kobudluq və daşürəklilik, əslində, Əli (ə) təkəbbür və xudbinliyi kəskin şəkildə qəbahətli sayır və çox olurdu ki, öz övladlarını, dostlarını və valilərini təkəbbürlükdən, xudbinlikdən bərhəzər edir və buyururdu:
Xudpəsəndlikdən uzaq olun, bilin ki, bu... əqlin, düşüncənin bəlasıdır.[8]
Həzrət, dostlarının dostluqdakı şişirtməsini və düşmənlərinin ifrat həddə düşmənçiliklərini sevmir və buyururdu:
İki dəstə mənim barəmdə həlak oldular: ifratçı dost və kinli düşmən.[9]
İmam Əli (ə) döyüş meydanında cəngavərlərin üzərinə başıaçıq gedirdi, hansı ki, onlar silah və dəmir içərisində qərq olmuşdular. Deməli, necə də təəccüblüdür ki, Əli, geniş, pak, səmimi və hiyləsiz qəlblə onların üzərinə getdiyi halda, onlar hiylə geyimi ilə onun qarşısına çıxsınlar?
Təmizqəlblilik
İmam Əlinin (ə) əxlaqi məziyyətlərindən biri də, təmizürəklilik idi. Heç kimin kin-küdurətini qəlbində saxlamazdı, hətta onunla daima düşmənçiliklərindən, ədavətlərindən qalmayan ən qatı düşmənləri qarşı belə inadkarlıq, kin-küdurət saxlamazdı.
Bağışlama
İmam Əlinin (ə) əxlaqi xüsusiyyətlərindən birini də kərəm, hədsiz bağışlama adlandırmaq lazımdır. Bu bağışlama həm prinsip və həm də hədəf baxımından sağlam, qeyd-şərtdən azad olub, xalqın zəhmətlərini məhsulunu bəxşin edən padşahların bağışlaması ilə fərqli idi. Əli ibn Əbu Talib həyatı boyu hətta bir dəfə də olsun belə bir bəxşişə əl atmadı, onu tanımadı. Əlinin kərəm və bəxşişi elə bir lüğətdir ki, onun comərdliyini, nəcibliyini üzə çıxarır. O, bayramların birində özünü bəzəmək üçün, beytül-maldan əmanət boyunbağı götürən qızını danlaq atəşinə tutur və özü əli ilə, mübarək bir qrup yəhudinin xurma bağını suvarır ki bununla da mübarək əlləri suluqlayır, nəhayət əldə etdiyi muzdu ehtiyaclılara bağışlayır və ya onunla qullar alaraq dərhal onu azad edir.
Əlinin (ə) bəxşişi, kərəmi o həddə olub ki, hətta Müaviyə ibn Əbi Sufyan belə buna etiraf edərək deyir: “Əli, qızılla dolu olan bir evə və ələflə dolu olan evə sahib olsaydı, qızılla dolu olan evi birinci bağışlayardı”.
Bilik və maarif
İbn Əbil-Hədid deyir: “Hər bir fəzilətin ona qayıtdığı, hər firqənin onunla sonlandığı və hər tayfanın onu özünə çəkdiyi böyük bir şəxsiyyət haqda nə deyim? O, fəzilətlərin başçısı və bu ərsənin yeganə şəxsiyyəti və fəzilətlərin qaynağıdır. Ondan sonra parlayan bütün fəzilətlər, Əlidən bir şüa almış, ona ardıcıllıq etmiş və onun qoyduğu yerə qədəm basmışdır.
Elmlərin ən dəyərlisi, ilahi elmdir ki, bu da əzəmət və şərəfinin Əlinin kəlamından almış, ondan nəql edilmiş və bütün yollar hamısı ondan qaynaqlanmış və onunla xətm olmuşdur. Əli (ə) fiqh elminin, əsasıdır. İslamda olan hər bir fəqih Əlinin elm süfrəsinin tör-töküntülərini yığmış, onun elmindən, fiqhindən yararlanmışdır. Təfsir elmi, Quran elmi nə varsa, Əlidən əxz edilib. Təriqət, həqiqət, əhval və təsəvvüf elmi başqa bir elmlərdir ki, bu fənlərin bütün İslam məmləkətlərində olan qabaqcılları öz səriştələrini Əliyə çatdırırlar. Hamıya bəllidir ki, nəhv elminin, ərəb məbanisinin yaradıcısı Əlidir (ə). Odur ki, Əbul-Əsvəd Duəliyə bu elmin qaydalarını təlim etmiş, açıqlamışdır.
İbn Əbil-Hədid əlavə edir: “Fəsahət baxımından Əli (ə) bütün bəlağətlilərin, fəsihlərin imamı sayılır, onun sözləri haqda deyilib: “xaliqin sözündən aşağı, məxluqun sözündən üstün”. Camaat natiqlik və yazıçılıq bacarığını ondan öyrəniblər. And olsun Allaha! Ondan başqa heç kim Qüreyşə fəsahətin ədəblərini qərar verməmişdir, hazırda şərh yazdığımız bu kitab (Nəhcul-Bəlağə), heç kimin Əli ilə fəsahətdə, bəlağətdə ayaqlaşa bilməyəcəyinə ən gözəl bir dəlildir.
Əli (ə) zahidikdə, bu dünyaya meyilsizlikdə bütün təqvalılara, böyük şəxsiyyətlərə bir nümunədir. Hamının yolu ona tərəfdir və onun qarşısında diz çökürlər. O heç vaxt doyunca yemək yemədi, onun yeməyi hamıdan daha sadə və geyimi hamının paltarından daha ucuz idi.
Əli (ə) ibadətdə insanların ən abidi idi, hamıdan qabaq namaz qılar və oruc tutardı. Camaat namaz qılmağı, nafilə qılmağı, dua, zikr və vird oxumağı ondan öyrəniblər. Nə düşünürsən elə bir şəxs haqda ki, namazın bərpa edilməsində hədsiz çalışqan olduğundan, “Leylətul-hərir”də düşmənin oxları sağdan soldan yağaraq qulağının dibindən keçərək ayaq altına düşdükdə, onun üçün bir dəri parçası sərdilər ki, orada namaz qılsın və bu zaman bütün bu oxlarda onda ehç bir qorxu yaratmadı, namazını sona yetirməyincə isə yerindən qalxmadı...
O həzrətin duaları, minacatlarına diqqət edərək, onu sübhan Allahı necə təzim etməsindən agah olduqda, dərk edirik ki, həzrət nə qədər Allahın izzəti, heyibəti qarşısında xaze, təvazökar və Allahn göstərişi qarşısında təslim olmuşdur, düşünürük ki, necə bir ixlas onun vücudunu bürümüş və bu sözlər necə bir ürəkdən qalxaraq və necə bir dillə söylənilmişdir. Özü ibadətilə şöhrət qazanmış Əli ibn Hüseyn deyir: mənim ibadətim cəddimin (Əlinin) ibadəti qarşısında, onun Allahın rəsulunun (s) ibadəti qarşısında olduğu kimidir.
Quran qiraəti, Əlinin Quranla məşğul, mənus olması hamının diqqətini özünə çəkir, hamı yekdilliklə bunu qəbul edirlər ki, Allahın rəsulunun (s) dövründə yeganə Quran hafizi Əli olmuşdur, eləcə də o, Quranı toplamağa səy göstərən ilk şəxsdir... Və qiraətlər kitabına müraciət etməklə tam başa düşürük ki, o elmin başçıları hamılıqla öz elmlərini Əlidən (s) almışlar.
Nə deyim elə bir şəxs barəsində ki, əhli-zimmə Peyğəmbərin nübüvvətini qəbul etməmələrinə baxmayaraq, Əlini sevirlər; filosoflar, dindarlarla baş-başa gəlmələrinə baxmayaraq Əliyə xüsusi hörmət bəsləyirlər; Rum və Firəngin padşahları öz kilsələrində, ibadətgahlarında Əlinin qılıncla olan şəklini çəkirlər.
Hər kəsin, haqqında çoxlu söz danışmaq istədiyi, ona mənsub olmaqla öz hüsnünü, gözəlliyini artırmaq istədiyi bir şəxsiyyət haqqında nə deyim? Hidayətdə hamını arxada qoyan bir şəxs haqda... Tovhiddə, təkallahlılıqda, hamını arxadan qoyan Rəsuli-Əkrəmdəm (s) başqa heç bir şəxs onu qabaqlaya bilməmişdir.
Məsum İmamların (ə) imamlıq tarixi, Müəllif: bir qrup tədqiqatşı, Mütərcim: PhD. Əfzələddin Rəhimli
[1]- "Nəhcül-bəlağə", 229-cu hikmət (Feyzul-İslamın şərhi ilə).
[2] - "Nəhcül-bəlağə", Sübhi Saleh çapı, 206-cı xütbə
[3] - "Nəhcül-bəlağə", 200
[4] - "Nəhcül-bəlağə", kəlimati-qisa, 458
[5] - "Nəhcül-bəlağə", 224-cü xütbə
[6]- "Nəhcül-bəlağə", kəlimati-qisar, 479
[7]- Həmin, 480
[8]- Həmin, 31-ci məktubun bir hissəsi
[9]- Həmin, 117
Mütərcim: PhD. Əfzələddin Rəhimli
