Quran elmi nəzəriyyələr üçün meyar ola bilər

05 Yanvar 2023 - 16:17

Beynəlxalq İmamət Fondunun rəhbəri Höccətül-İslam vəl-müslimin Məhəmməd Təqi Sübhani “Qurani-Kərimin elmi mərcəiyyəti”nin elmi iclasında belə bir bəyanatla çıxış edib. Onun bir hissəsini aşağıda oxuya bilərsiniz:

Quranın elmi mərcəiyyəti fundamental bir məsələdir. Həqiqətdə, Quranın təşəkkül tapması və İslam ümmətinin formalaşması prinsipi ilə yaradılmışdır. Bir tərəfdən də yenidir, Çünki bu nəzəriyyənin diqqəti bizim məşğul olduğumuz elmi sahələrə yönəlib. Bir tərəfdən yeni, digər tərəfdən qədimi olması isə anlaşılmazlıqlar yaradır. Bu, asanlıqla araşdırıla bilən bir şey deyil.

Birinci məqam Quranın elmi mərcəiyyəti bir nəzəriyyə, yoxsa yanaşma və ya nəzəri çərçivə olmasıdır. Əgər bu bir nəzəriyyədirsə, onun bir nəzəriyyə çərçivəsi olmalıdır. Biz hələ müzakirənin bu səviyyəsində deyilik və bunun üçün nəzəriyyə təbirindən istifadə edə bilmərik. Quranın başa düşülməsini və Quranın həyata keçirilməsini vurğulayan elmi yanaşmadır və həm də nəzəri çərçivə ola bilər.

Quranın elmi mərcəiyyətini makro nəzəriyyə şəklində nəzərdən keçirə bilərik. Quran təfəkkürünə bələd olan bir sosioloq, sosiologiya və Quran haqqında Quranın elmi mərcəiyyətini əhatə etdiyi bir nəzəriyyə təqdim edə bilər. Bu makro nəzəriyyə müxtəlif elm sahələrində fərqli nəzəriyyələrin ortaya çıxmasına imkan verir.

Mərcəiyyət məfhumu

Quranın elmi mərcəiyyəti nəzəriyyəsində Quranın sosiologiya və psixologiya kimi strukturlaşdırılmış biliklərə müdaxilə edə bildiyi və həmin elmi qruluşu rəsmiyyətə tanıdığı iddia edilir.

Bu nəzəriyyədə mərcəiyyət mənalı təsir qoymaq deməkdir. Bəzən deyirik ki, Quran dünyada mövcud olan həqiqətləri söyləyib və əlbəttə ki, bu, mərcəiyyət demək deyil. Daha doğrusu, Quranın bir elmə müdaxiləsi yeni bir nəticə yaratdıqda mərcəiyyət məna tapır.

Quranın hərtərəfli olmasından məqsəd

Quran alimlərinin əksəriyyəti Quranın elmi mərcəiyyəti iddiaları ilə həmfikirdirlər. Birinci fərziyyə Quranın semantik təsirlərə malik olmasıdır. İkincisi, Quranın təfsir mənbələrində, xüsusilə Əhli-beytin (ə) təfsirlərində geniş məna tapmasıdır. Başqa bir fərziyyə budur ki, Quran hərtərəflidir. əhatəliliyin mənası hidayətdir, onda ifrat və təfrit etmək deyil. Quranın məqsədi hidayətdir ki, həm fərdin, həm də cəmiyyətin hidayətini özündə ehtiva edir.

Başqa bir müddəa elmi hidayətdir. O mənada ki, insanlar öz həyatında hidayətə nail olmaq üçün müxtəlif elmlərdə bilik alətlərinə ehtiyac duyurlar. Axirət səadətinə çatmaq istəsələr belə, elmi hidayətə ehtiyac duyurlar. Başqa bir fərziyyə budur ki, Quranın elmlərdə olması başqa mötəbər və düzgün mənbələrin aradan getməsi demək deyil.

Bu fərziyyələr ümumidir və kimsə onları qəbul etməsə, mərcəiyyət nəzəriyyəsi problemlə üzləşəcək. Ancaq qəbul etmək çətin deyil. Buna görə də Quranın elmi araşdırmalarına yeni bir sahə təqdim edən mərcəiyyət nəzəriyyəsi üçün iki mühüm xüsusiyyətimiz ola bilər. Biri, hansı elmi sahələrin Qurandan faydalandığını və təsirləndiyini göstərməkdir. Çünki əsas ideya Qurandan elmi müddəalar çıxarıb elmə təqdim etməkdir.

 

iqna.ir