Dini əsaslarda məcburiyyət yoxdur

17 Oktyabr 2022 - 11:07

Höccətül-islam vəl-müslimin Məhəmməd Suruş Məhəllati “Peyğəmbər (s) məcburiyyət olmadan təbliğ edir” adlı toplantıda aşağıda oxuyacağınız sözləri söylədi.

Quran ayələrindən istifadə olunur ki, Peyğəmbərin (s) təbliğdən başqa bir vəzifəsi yoxdur. Amma insanların qəbul edib-etməməsi özlərindən asılıdır. Həzrət Peyğəmbər (s) dini xalqa təhmil etmir, güc və təzyiq göstərmirdi. Quranda bu sahədə çoxlu ayələr var.

Bu ayələrin bir qrupunun mənası budur ki, Peyğəmbərin (s) təbliğdən başqa vəzifəsi yoxdur. İkinci kateqoriya Peyğəmbərin (s) təbliğdəki missiyasını əhatə edən ayələrdir. İkinci kateqoriyanın xüsusiyyəti həm dilinin məhdud olması, həm də insanlar ondan üz döndərərsə, peyğəmbərin məsuliyyətinin sona çatdığını müəyyən etməsidir. Üçüncü kateqoriya, Allahın iradəsinin insanların sərbəst şəkildə iman gətirmələrinə aid olduğunu bildirən ayələrdir. Dördüncü kateqoriya budur ki, insanlar öz ixtiyarları ilə iman gətirinlər.

Dindarlığın əməli üsulunu göstərmək istəyən fiqh, ilk növbədə insanları hansı vasitələrlə dindar etmək istədiyimizi izah etməlidir ki, bu da ciddi bir hərəkət tələb edir.

Bu ayələr haqqında üç təhlil təqdim olunur. Birinci təhlil budur ki, bu ayələr Məkkədə nazil olub. Peyğəmbərin Məkkədəki missiyası yalnız təbliğat, təşviq və xəbərdarlıqdan ibarət idi. Lakin Mədinədə başqa bir vəzifəsi vardı və bu ayələr nəsx olundu.

İkinci baxış budur ki, bu ayələr İslamı qəbul etmə prinsipi ilə bağlıdır. Yəni Peyğəmbər (s) insanları müsəlman olmağa məcbur etmir. İslamı qəbul etmək istəyə bağlıdır, lakin insanlar müsəlman olduqdan sonra İslam qaydalarına riayət etmək lazımdır. Məsələn, bir ölkəyə girib-girməməkdə sərbəstsiniz, ancaq daxil olanda oradakı qanunları qəbul edirsiniz. Ona görə də bu iki sahəni ayırd etməliyik.

Üçüncü təfsir budur ki, ilahi əmrlərin nədən ibarət olduğunu və Peyğəmbərin (s) verdiyi fərmanların nə olduğunu və hökumət yönü olduğunu ayırd etmək lazımdır. Allahın hökmü xalqın öz iradə və seçimindən asılıdır, lakin hökumət dini hökumət olanda dini hökumətdə verilən əmrləri pozmaq olmaz.

Birinci təfsirlə bağlı deməliyik ki, bizdə Qurani-Kərimdə Məkkədə və Mədinədə nazil olan surələrdə bu ayələr var. Deməli, bu təfsir bəzi təfsirçilərdən nəql olunsa da, düzgün təfsir deyil.

İkinci şərhə gəlincə, bu ifadə əksər fəqihlərin inandığı əsasla uyğun gəlməyən bir əsasa malikdir.

“Maidə” surəsinin 92-ci ayəsində buyurulur: "Allaha və Peyğəmbərə itaət edin. Əgər (itaətdən) boyun qaçırsanız, bilin ki, Peyğəmbərimizin vəzifəsi yalnız açıq-aşkar bir təbliğdir".

Bu ayə buyurur ki, əgər müsəlmanlar Allaha və Peyğəmbərə itaət etməsələr, Peyğəmbərimizin onlarla heç bir əlaqəsi yoxdur. Deməli, bu ayə ikinci təfsiri rədd edir və hətta üçüncü təfsiri də inkar edir. Çünki bu ayə həm də Peyğəmbərin (s) hökumət əmrləri ilə bağlıdır, çünki o, buyurur: “Peyğəmbərə itaət edin”.

Başqa bir ayədə buyurur: "Peyğəmbərə itaət edən kimsə, şübhəsiz ki, Allaha itaət etmiş olur. Kim üz döndərsə (qoy döndərsin)! Biz ki səni onların üzərində gözətçi olaraq göndərməmişik" (Nisa, 80). Quranda Peyğəmbərin (s) əmrindən üz döndərmək dəfələrlə qeyd olunur. lakin Peyğəmbərə (s) deyilir ki, əgər asi olsalar, onlarla heç bir iş görməyin.

Ona görə də bu təfərrüatları bir kənara qoymalıyıq. Bu ayələr dəlalət edir ki, Peyğəmbər (s) nə üsuliddində, nə füruiddində, nə ilahi və nə vilayi hökmlərdə camaatı məcbur etmir.

iqna.ir