Allahın zatı haqqında düşünmək olarmı?

31 Avqust 2022 - 11:06

Quran və Hədis Universitetinin tədqiqatçısı və müəllimi Höccətül-İslam vəl-müslimin Əli Əmirxani “Ağılla Allahı tanımağın mümkünlüyü” adlı toplantıda İslam təfəkkürü haqqında danışıb ki, onu aşağıda oxuya bilərsiniz:

Allahı tanımağın mümkünlüyü ilə bağlı çoxlu ifadələr var. Digər tərəfdən isə ağlın Allahı elmi olaraq dərk edə bilmədiyi haqqında çoxlu ifadələr var. Bunlara əsaslanan nəzəriyyələrin öz əhəmiyyəti var. Bu, tövhid və dini məsələlərdə əsas məqamlardan biridir. Bu bəhsin əhəmiyyəti ilə bağlı deməliyəm ki, müxtəlif əqli cərəyanlar, o cümlədən filosof və kəlamçılar, əşərilər, mötəzilələr, ariflər, sufilər və s. arasında əqli tanımağın mümkünlüyü ilə bağlı ixtilaflar mövcuddur. Buna görə də Allahı ağıl vasitəsilə tanımaq vəziyyəti çox əhəmiyyətlidir. Bu tanıma digərlərindən nə ilə fərqlənir?

Bir çox mərifətlərin etibarlılıq meyarı əqli mərifətdir

Əhli-beytin (ə) rəvayətlərində Allah-taalanın zatını ağılla tanımaq mümkün deyil. Amma Əhli-beytə (ə) görə Allahı dolayısı ilə, başqa sözlə desək, Onun əsərlərini və əlamətlərini bilməklə tanımaq olar. Bu tip tanımaq növünün həm zat həm də zahirdə baş verməsi mümkündür. Bu cür tanınmanın öz xüsusiyyətləri var. Belə elmdə deyirlər ki, bilirəm ki, Allah var, bilirəm ki, Allah Özündən başqasına bənzəmir. Əlbəttə ki, Allah bu dünyanın ağıl, ruh və digər məxluqatları ilə eyni deyil.

Buna əsasən aydın olur ki, bir çox mərifətlərin düzgünlüyünün meyarı məhz bu əqli mərifətdir. Allahı tanımaq müzakirəsində mövzuların təqdim edilməsi üsulu inandırmaq, başa düşmək və ağılı dərk etməkdir. Bu o deməkdir ki, ağıl bu mövzuları əvvəldən axıra qədər dərk edir və bunun üçün başqalarına izah oluna və təqdim edilə bilən tamamilə rasional arqumentə malikdir. Bizim əlimizdə Allahı Onun əsərləri ilə tanıya biləcəyimizə dair çoxlu dəlillər var.

Hədislərdə Allahı tanımaq

Bir çox hədislərdə deyilir ki, Allahın zatını tanımaq olmaz. Ona görə də onun barədə           düşünməyin. Çünki bu, ateizmə gətirib çıxarır. Amma çoxları da ümumi və qısa şəkildə olsa da, Allahın sifətlərini başa düşə biləcəyimizi söyləyiblər. Çoxlu, hətta mütəvatir həddində var olan hədislərə əsasən, Allahı ağılla tanımaq olar.

İmam Rza (ə) buyurur: "Allah nişanələrlə tanınır, əlamətlərlə sübut olunur və Uca Allahdan başqa heç bir tanrı yoxdur". İmam Sadiq (ə) buyurur: “Allahın qulları onu ağıl vasitəsilə tanıyırlar.

iqna.ir