Dini təcrübələrə istinad etmək xurafatları yayır

25 Iyul 2022 - 11:03

 İslam Mədəniyyəti və Təfəkkürü Tədqiqat İnstitutunun elmi heyətinin üzvü Höccətül-islam vəl-müslimin Əlirza Qaminia, "Ölümə yaxın edilən təcrübələr"i araşdırma iclasında müxtəlif mədəniyyətlərdə "dini təcrübə"nin müzakirəsinə və onun bəzi dinlərdə əsas olduğunu bildirib. Bu cür təcrübələrin İslamda "dindarlığın əsası" olmadığını vurğulayıb.

Buddizmi bir din hesab etsək, Buddanın dini təcrübəsi onun əsasını təşkil edir. Amma İslamda belə deyil.

İslamın üç əqli, təcrübi və dini, fiqhi və hüquqi sahəsi var. Bunların dəyəri digər dinlərdə eyni deyil. Məsələn, xristianlıqda hüquqi və fiqhi cəhətin çox dəyərsiz olduğunu, İslamda isə əqli və fiqhi cəhətin önəmli olduğunu görürük. Yəhudilikdə də fiqh aspekt çox önəmlidir.

İslamda dindarlığın əsası dini təcrübələr deyil. Mən dini təcrübələrin batil, dəyərsiz və illüziya olduğunu söyləmək fikrində deyiləm. Daha doğrusu, arqument budur ki, İslamda dindarlıq bu məsələlərə əsaslana bilməz. O, ağıl əsasında olmalıdır. Ona görə də "şuhud" və yuxu fiqhin əsası ola bilməz.

Dini təcrübələrə istinad etmək xurafatları artırır

Cəmiyyətdə bunları istinad etmək xurafatları artırır. Dinləyicilər belə insanları gördükdə, yuxuda və ya ölümə yaxın olanda kimsə imam gördükdə xoş hisslər keçirirlər. Amma biz onun mənfi təsirlərini də görməliyik. Hətta böyük ariflər də bir vaxtlar öz müşahidələrini cəmiyyətin idarə olunması və elmi məsələlər üçün əsas götürməyiblər. İmam Xomeyni (rəh) müasir dövrün ən böyük arifi olaraq heç vaxt belə məsələlərə təkid etməmişdir.

Bütün dini təcrübələr həqiqi deyil

Ümumiyyətlə, dini təcrübələrin real olub-olmadığını söyləmək olmaz. Bu məsələyə misal olaraq yuxunu və onun İslam sünnəsində yozulmasını göstərmək olar. Biz yuxunu bəzən dürüst və həqiqi yuxu hesab edirik, bəzən də ona yalançı yuxular deyirik.

Dini təcrübələrin də müxtəlif növləri var və onların bəzilərini mütləq nəfs özü quraşdırıb. Bunlardan bəziləri həqiqidir. Lakin onların həqiqi olmasının şərhə və təbir olunmağa ehtiyacı var. Hər kəs bunu şərh edə bilməz. Hər kəsin başa düşə bilmədiyi məsələlər var. Bəzi dini təcrübələr həqiqətən aydın və danılmazdır.

Bəzi ümumi cəhətlərə baxmayaraq, dini təcrübələrdə ziddiyyətlər var

Əksər insanlar ölümə yaxın təcrübələrdə ölüm tunelini görürlər. Çünki insanların sinir quruluşu eynidir. Amma biz bu təcrübələrdə bir çox ziddiyyətli hallar görürük. Ona görə də mərifətşünaslıq baxımından bu cür təcrübələrə etibar etmək olmaz. Əlbəttə, onun şəxsin özünə dəlil olması ilə işim yoxdur. Amma biz inanırıq ki, əgər Quran ölümdən sonrakı dünya haqqında danışmasaydı, başqa dünyalar haqqında heç bir anlayışımız olmayacaqdı.

iqna.ir